Nowe przepisy dotyczące odpadów weszły w życie w Islandii 1 stycznia 2023 roku.
Celem zmiany prawa jest ograniczenie wytwarzania odpadów oraz działanie na rzecz utworzenia w Islandii społeczeństwa recyklingowego. Musimy przyswoić sobie nowe nastawienie, jeśli chcemy stworzyć w Islandii gospodarkę o obiegu zamkniętym i myśleć o naszych odpadach jako o zasobie, który możemy wielokrotnie przetwarzać, a nie jak o materiale do utylizacji.
Zmiana prawa będzie miała szeroki wpływ na całe społeczeństwo, gminy oraz gospodarkę i w procesie jej wdrażania niezbędny jest udział wszystkich zainteresowanych. Na czym jednak polegają te zmiany?
Co zmiana ustawy oznacza dla społeczeństwa?
– W całym kraju będzie obowiązywał jeden system segregacji i obowiązkowe stanie się sortowanie odpadów na przynajmniej siedem kategorii, którymi będą: papier, plastik, odpady organiczne, tekstylia, metale, szkło i odpady niebezpieczne.
- Przy domach będą segregowane papier, plastik oraz odpady organiczne.
- Z domów wciąż będą odbierane odpady zmieszane, jako że zgromadzone są w nich różne odpady, których nie da się posegregować, jak np. guma do żucia, pieluchy jednorazowe czy też worki do odkurzaczy.
- Tekstylia, metale, szkło oraz odpady niebezpieczne będą odbierane w inny sposób, np. w lokalnych centrach zbiórki odpadów, w specjalne dni zbiórki lub podczas innych akcji. Szczególnie należy usprawnić odbiór odpadów niebezpiecznych oraz sprzętu elektronicznego. Gminy są zobowiązane do zorganizowania odbioru tych kategorii odpadów poprzez wydanie postanowienia dot. gospodarki odpadami.
- Zakopywanie lub spalanie posegregowanych odpadów będzie zabronione, jako że założeniem jest przekazanie ich do ponownego użycia lub przetworzenia.
– W całym kraju będą obowiązywały jednolite oznaczenia kontenerów i pojemników na odpady, co powinno ułatwić i uprawnić segregację.
- Wykorzystywane będą wspólne oznaczenia dla wszystkich krajów nordyckich, przetłumaczone i zaadaptowane przez FENÚR – zob. tutaj.
- Te oznaczenia znajdują się również na wielu produktach i wskazują, do jakiej kategorii należy zakwalifikować odpady po użyciu.
– Gminy mogą zacząć pobierać opłaty za przetwarzanie odpadów według systemu zwanego Płatne przy wyrzucaniu.
- System działa w ten sposób, że płaci się mniej za przetwarzanie odpadów, jeśli ogranicza się ich ilość i właściwie segreguje do recyklingu.
- Taki system pobierania opłat wynagradza osoby, które mniej wyrzucają oraz sortują śmieci. Osoby, które pozbywają się większej ilości śmieci zmieszanych i w związku z tym słabo segregują, płacą więcej za przetwarzanie odpadów.
Co zmiana prawa oznacza dla gospodarki?
– W miejscach pracy odpady również muszą być segregowane z podziałem na siedem kategorii, czyli: papier, plastik, odpady organiczne, tekstylia, metale, szkło i odpady niebezpieczne.
- Papier, plastik, odpady organiczne oraz zmieszane będą odbierane z miejsc pracy, podobnie jak w przypadku domów.
- Przedsiębiorstwa muszą dostarczać inne specjalne kategorie odpadów – tekstylia, metale, szkło i odpady niebezpieczne – do centrów zbiórki odpadów lub podpisać umowy z usługodawcami dotyczące odbierania tych odpadów.
– Odpady budowlane i pochodzące z rozbiórki należy według nowej ustawy segregować co najmniej na następujące kategorie: odpady niebezpieczne, drewno, gruz, metale, szkło, plastik i gips.
- Oczekuje się, że poprzez wzmocnienie obowiązku sortowania tych odpadów będą one w większej mierze ponownie przetwarzane w branży budowlanej.
– Opłata recyklingowa zostanie nałożona na więcej rodzajów opakowań, co zagwarantuje, że producenci oraz importerzy poniosą koszty zbierania i przetwarzania odpadów.
- Po wejściu w życie ustawy opakowania ze szkła, metali oraz drewna będą podlegać opłacie recyklingowej. Dotychczas dotyczyła ona wyłącznie opakowań z kartonu i plastiku.
- Opłata recyklingowa pokryje koszt zakupu kontenerów do segregacji tych odpadów, ich zbierania oraz przetwarzania w ramach recyklingu.
- Ponadto oczekuje się, że opłata recyklingowa pokryje koszt sprzątania w miejscach publicznych oraz informowania i edukowania społeczeństwa.
Ustawa wchodzi w życie wraz z nowym rokiem, lecz wdrożenie zmian oraz adaptacja do nich będą trwały przez cały 2023 rok. Wiele gmin podjęło już liczne kroki mające na celu dopasowanie swoich systemów do zmian, podczas gdy w innych prace są mniej zaawansowane. Gminy udzielają informacji o stanie wdrożenia oraz o procesie zmian, tj. kiedy można się spodziewać zbierania czterech rodzajów odpadów z domów.
Zmiana ustawy stanowi istotny pierwszy krok w kierunku gospodarki o obiegu zamkniętym oraz jeden z punktów niezbędnych do wypełnienia naszych zobowiązań w kwestiach klimatycznych. Teraz pora, aby islandzkie społeczeństwo ich przestrzegało. Musimy lepiej segregować odpady, żeby możliwe stało się ich przetwarzanie i ponowne wykorzystywanie. Potrzebne jest systemowe myślenie o obiegu zamkniętym przy projektowaniu i rozwijaniu towarów, poszerzenie rynku na przetwarzanie produktów oraz – chyba przede wszystkim – uwzględnianie na każdym etapie procesu, w jaki sposób można ograniczyć zużycie.
